Wypadki przy pracy i choroby zawodowe oraz świadczenia z nimi związane

Za wypadek w pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą, tj.:

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,
• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia,
• w czasie pozostawania pracownika do dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą zakładu pracy, a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Wszystkie wymienione elementy (nagłość, przyczyna zewnętrzna oraz związek z pracą ) muszą wystąpić jednocześnie, aby zdarzenie, któremu uległ pracownik, mogło zostać zakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Brak choćby jednego z tych czynników uniemożliwia uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy.

Na równi z wypadkiem przy pracy – w zakresie uprawnień do świadczeń – traktuje się wypadek, któremu pracownik uległ:

• w czasie trwania podroży służbowej, w innych okolicznościach niż wskazane wyżej, chyba, że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonaniem powierzonych mu zadań,
• podczas szkolenia w zakresie samoobrony,
• przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe.

Obowiązki pracownika i przełożonego w razie wypadku przy pracy

Każdy pracownik, który zauważył wypadek lub dowiedział się o nim, zobowiązany jest natychmiast udzielić pomocy poszkodowanemu i zawiadomić o wypadku przełożonego pracownika poszkodowanego oraz służbę BHP.

Pracownik, który uległ wypadkowi, jeśli stan jego zdrowia na to pozwala, jest obowiązany zawiadomić niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego. Jeżeli skutki wypadku ujawniły się w okresie późniejszym, pracownik jest obowiązany zawiadomić swojego przełożonego niezwłocznie po ich ujawnieniu.

Przełożony pracownika poszkodowanego w wypadku przy pracy jest obowiązany zabezpieczyć miejsce wypadku i niezwłocznie zawiadomić o wypadku kierownika zakładu pracy oraz służbę BHP. Stanowi to podstawę do wszczęcia postępowania powypadkowego, obejmującego m.in. powołanie zespołu powypadkowego, ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku, zebrania dowodów, wysłuchanie poszkodowanego, uzyskanie informacji od świadków wypadku, dokonanie kwalifikacji prawnej zdarzenia, określenie wniosków i środków profilaktycznych, sporządzenie protokołu powypadkowego.

Po przeprowadzeniu postępowania zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać pracownika poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego jeszcze przed jego zatwierdzeniem. Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca jest zobowiązany doręczyć pracownikowi niezwłocznie, pouczając go o sposobie i trybie odwołania.

Świadczenia przysługujące z tytułu wypadków

Najczęściej pobieranym świadczeniem z tytułu wypadku przy pracy jest: 

• zasiłek chorobowy przysługujący pracownikowi, którego niezdolność do pracy spowodowana została wypadkiem przy pracy. Zasiłek chorobowy jest płatny w wysokości 100% wynagrodzenia.
• jednorazowe odszkodowanie w przypadku, gdy pracownik w wyniku wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.

Pozostałe świadczenia to:

• zasiłek wyrównawczy – w przypadku, gdy wynagrodzenie pracownika poszkodowanego przy wypadku przy pracy uległo obniżeniu wskutek stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
• świadczenie rehabilitacyjne – w sytuacji, gdy po wyczerpaniu zasiłku chorobowego poszkodowany pracownik jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy,
• jednorazowe odszkodowanie przysługujące członkom rodziny zmarłego pracownika w wyniku wypadku przy pracy,
• renta z tytułu niezdolności do pracy, gdy pracownik stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy,
• renta szkoleniowa – przyznawana w stosunku do pracownika, któremu orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie spowodowaną wypadkiem przy pracy,
• renta rodzinna oraz dodatek do renty rodzinnej dla sieroty zupełnej są przyznawane dla członków rodziny zmarłego pracownika uprawnionego do renty z tytułu wypadków przy pracy,
• dodatek pielęgnacyjny (na zasadach i w wysokości określonych ustawą o emeryturach i rentach z FUS),
• pokrycie kosztów leczenia – koszty skutków wypadków przy pracy związane ze świadczeniami zdrowotnymi w zakresie stomatologii, szczepień ochronnych, pokrycia kosztów przedmiotów ortopedycznych na ustalonych zasadach.

Ponadto pracownikowi z tytułu wypadków przy pracy należy się świadczenie wynikające z Kodeksu pracy, to jest odszkodowanie za przedmioty utracone w związku z wypadkiem.

Za stały uszczerbek na zdrowiu uznaje się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy.

Za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie.

Świadczenia nie przysługują poszkodowanemu pracownikowi, jeżeli:

• wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez pracownika  przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,
• pracownik, będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających bądź substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. 

CHOROBY ZAWODOWE

Zgodnie z ustawą o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych za chorobę zawodową uważa się chorobę określoną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli została spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy lub sposobem wykonywania pracy.

Lekarz, który rozpoznał lub podejrzewa przypadek choroby zawodowej, zobowiązany jest niezwłocznie zgłosić właściwemu organowi Państwowej Inspekcji Sanitarnej i właściwemu Inspektorowi pracy każdy przypadek rozpoznanej choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę. Obowiązek ten dotyczy także pracodawcy.

W razie rozpoznania u pracownika choroby zawodowej, pracodawca zobowiązany jest: ustalić przyczyny powstania choroby zawodowej oraz charakter i rozmiar zagrożenia tą chorobą, działając w porozumieniu z właściwym organem PIS.

Następnie należy niezwłocznie przystąpić do usunięcia czynników powodujących powstanie choroby zawodowej i zastosować inne niezbędne środki zapobiegawcze, zapewnić realizację zaleceń lekarskich.